Gnosticismo e dualismo anticósmico: génese remota de uma crise

Main Article Content

Isidro Lamelas
https://orcid.org/0000-0002-5748-4363

Resumo

O presente ensaio tenta mostrar como o dualismo anticósmico, característico da maioria dos sistemas gnósticos da Antiguidade, deixou marcas traumáticas até aos nossos dias, nas relações do ser humano com o cosmo e a natureza. Ao contrapor radicalmente Espírito e Matéria, Deus e o Demiurgo, o mundo divino sumamente perfeito e «estrangeiro», a este mundo material e mau, terra «estranha» e «exílio forçado» em que o gnóstico se sente «fora de casa»; ao propor uma metafísica antitética baseada na sola gnosis, não podemos deixar de ver no gnosticismo antigo as premissas remotas que enfermaram a nossa cultura, marcada pelo paradigma conflitual na relação do homem com o mundo e suas criaturas, e, assim contribuíram para a degradação da relação do habitante com o habitat.

Palavras-chave: Gnosticismo, Dualismo, Cosmo, Anticosmismo, Mal, Ecologia

Downloads

Não há dados estatísticos.

Referências

Agostinho. De moribus Ecclesiae et de moribus Manichaeorum (Decret, François, Luigi Alici e Antonio Pieretti. Sant’Agostino. Polemica con i Manichei, XXIII/1. Roma: Città Nuova, 1997).

Agostinho. Confissões (Beato, João e Maria Cristina de Castro-Maia de Sousa Pimentel, Confissões. Lisboa: INCM, 2000).

Ambrósio. Exaemeron (Pasteris, Emiliano. Sant’Ambrogio. L’Esamerone. Torino: Società Editrice Internazionale, 1937).

Aristides. Apologia (SC 470, Paris: Du Cerf, 2003).

Basílio. Exaemeron (Naldini, Mario. Basilio di Cesarea. Sulla Genesi. Milano: Fondazione Lorenzo Valla, 1990).

Cícero. De legibus (De Plinval, Georges. Cicéron. Traité des Lois. Paris: Belles Lettres, 1959).

Cícero. De natura deorum (Appuhn, Charles. Cicéron. La nature des Dieux. Paris: Librairie Garnier Frères, 1932).

Clemente Alexandrino. Excerpta ex Theodoto (SC 23, Paris: Du Cerf, 1970).

Constituições Apostólicas (Metzger, Marcel. Les constitutions Apostoliques. Paris: Du Cerf, 1992).

Epifânio. Panarion (Pini, Giovanni. Epifanio di Salamina. Panarion. Vago di Lavagno: Morcelliana, 2010).

Eusébio. Historia Ecclesiastica (SC 41, Paris: Du Cerf ,1955).

Félix, Minúcio. Octavius (Beaujeu, Jean. Minucius Felix. Octavius. Paris: Belles Lettres, 1964).

Fílon, De fuga et inventione (Starobinski-Safran, Esther. De fuga et inventione. Paris: Du Cerf, 1970).

Hipólito. Refutatio (Magris, Aldo. Ippolito. Confutazione di tutte le eresia. Brescia: Morcellana, 2012).

Ireneu, Adversus Haereses (Rousseau, Adelin. Irénée de Lyon. Contre les hérésies. Livres I-V: SC 100; 152-153; 210,211; 263-264; 293-294, Paris: Du Cerf, 1965-1982).

Ireneu, Demonstração (Rousseau, Adelin. Irénée de Lyon. Démonstration de la prédication apostolique: SC 406, Paris: Du Cerf, 1995).

Lactâncio. De ira Dei (SC 289, Paris: Du Cerf, 1982).

Metódio de Olimpo. Sobre o livre arbítrio (Franchi, Roberta. Metodio d’Olimpo. Il libero arbitrio. Milano: Paoline, 2015).

Orígenes. Comentário ao Evangelho de S. João (Limone, Vito e Giuseppe Girgenti. Origene. Commento al Vangelo di Giovanni. Milano: Bompiani, 2013).

Orígenes. Contra Celsum (SC 132, 136, 147, 150, 227, Paris: Du Cerf, 1967-1976).

Platão, República (Chambry, Émile. Platon. Oeuvres complètes, VI. Paris: Belles Lettres, 1959).

Platão. Timeu (Rinaud, A. Platon, Oeuvres completes, X, Fimée – Critias. Paris: Belles Lettres, 1956).

Plínio o Velho, Naturalis historia (Beaujeu, Jean. Pline l’Ancien. Histoire Naturelle. Paris: Belles Lettres, 1950).

Plotino. Enéadas. (Bréhier, Émile. Paris: Belles Lettres, 1956).

Plutarco. De Stoicorum repugnantes (Schuhl, Pierre-Maxime. Les Stoïciens, I, Paris: Gallimard, 1962).

Regra da Comunidade (Moraldi, Luigi. I manuscritti di Qumran. Torino: Unione Tipografica, 1971).

Séneca. De beneficiis (Prechac, François. Séneque. Des bienfaits. Paris: Belles Lettres, 1927).

Taciano. Cohortatio ad Graecos (Ruiz Bueno, Daniel. Padres Apologistas Griegos. Madrid: BAC, 1979).

Tardieu, Michel. Écrits gnostiques. Codex de Berlin (Paris: Du Cerf, 1984).

Teófilo de Antioquia. Ad Autolycum (SC 20, Paris: Du Cerf ,1948).

Tertuliano. Adversus Hermogenem (CCL I, Turnhout: Brepols, 1954).

Tertuliano. Adversus Marcionem (CCL I, Turnhout: Brepols, 1954).

Tertuliano. Adversus Valentinianos (CCL II, Turnhout: Brepols, 1954).

Tertuliano. Apologeticum (CC I, Turnhout: Brepols, 1954).

Tertuliano. De praescriptione haereticorum, (CC I, Turnhout: Brepols, 1954).

Tertuliano. De pudicitia (CCL II, Turnhout: Brepols, 1954).